Чӑваш Енӗн аграрийӗсем Раҫҫейӗн ял тӑрӑхӗсен депутачӗсен Волгоград хулинче иртнӗ сьездне хутшӑннӑ.
Чӑваш Ен хресченӗсенчен йышра Елчӗк районӗнчи «Прогресс» акционерсен хупӑ обществин ертӳҫи Петр Скворцов, Хӗрлӗ Чутай районӗнчи «Нива» кооператив председателӗ Владимир Мурайкин, Красноармейски районӗнчи Леонид Посадский фермер пулнӑ. Ял тӑрӑхӗсен депутачӗсен съезчӗ терӗмӗр те, пирӗн патри халӑх тарҫисем те унта хутшӑннӑ.
Депутатсен съездне аграрисем епле лекнӗ-ши тесе ытлашши пуҫ ватма кирлӗ мар. Республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви кун пирки ӑнлантарнӑ тӑрӑх хакласан, унта чаплӑ хресченсем кайма тивӗҫнӗ. Елчӗк районӗнчи «Прогресс» хуҫалӑх, акӑ, Чӑваш Енӗн аграри отрасльне йӗркелекен хуҫалӑхсенчен пӗри шутланать. «Нива» выльӑх-чӗрлӗх продукцине туса илет иккен, Леонид Посадский фермер сурӑх ӗрчетет. Тӗрлӗ ӑратлӑ ҫак выльӑх паян унӑн 100-е яхӑн-мӗн. Услама вӑл ӗҫ пуҫаракан фермерсене патшалӑх уйӑракан укҫана — «кӗмӗл» виҫи 1 миллион тенкӗ ытла — тивӗҫнипе пуҫарнӑ.
Съезда ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнчен пуҫтарӑннӑ 2 пине яхӑн делегат хутшӑннӑ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче волейбол енӗпе Космонавтика кунне халалланӑ район Кубокӗ вӗҫленнӗ. Вӑйӑ пӗр уйӑха тӑсӑлнӑ. Район ҫыннисем спорта юратни палӑрнӑ, ӑмӑртусене халӑх пухӑннӑ, ентешӗсемшӗн «чирленӗ».
Хальхинче те Штанаш ял тӑрӑхӗн «Шуҫӑм» команди Кубока ҫӗнсе илнӗ. Ӑна ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Светлана Ефремова ертсе пырать, команда капитанӗ — Штанашри вӑтам шкул учителӗ, спорта юратакан Иван Сатлайкин.
Турнирта район сучӗн ушкӑнӗ ҫӗнсе илнӗ. Ертӳҫи — РФ спорт мастерӗ Юрий Михайлов. «Нива» ЯХПКн Юрий Илюшкин ертсе пыракан команди виҫҫӗмӗш пулнӑ.
Ҫурхи ӑмӑртӑва ҫавӑн пекех Хӗрлӗ Чутай ял тӑрӑхӗн администрацийӗн «Фортуна», Мӑн Этмен ял тӑрӑхӗн «Дружба», «Хастар» вӑй-хал культурипе спорт комплексӗн «Юность» командисем хутшӑннӑ.
Халӗ волейболистсем тепӗр уява «Гагарин кубокне» хатӗрленеҫҫӗ. Вӑл ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче «Хастар» ВХСКра иртӗ. Хальлӗхе унта Муркаш, Элӗк, Етӗрне районӗсен ентешлӗхӗсен «Чавал» команди те хутшӑнма кӑмӑл тунӑ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче предприятисемпе организацисен хушшинче ӗҫ сыхлавӗ енӗпе конкурс иртнӗ. Ӑна иртнӗ ҫулхи ӗҫ-хӗл тӑрӑх пӗтӗмлетнӗ. Конкурса ӗҫре суранланассине тата професси чирӗпе аптӑрассине чакарас тӗллевпе ирттернине палӑртаҫҫӗ.
Паян Хӗрлӗ Чутай район администрацийӗн пуҫлӑхӗн пӳлӗмне конкурс ҫӗнтерӳҫисене йыхравланӑ. Районӑн культурӑпа кану центрӗ пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ. Иккӗмӗш вырӑна Пенси фончӗн районти управленийӗ тухнӑ, виҫҫӗмӗшӗнче — Питеркасси ял тӑрӑхӗ. Вӗсем район чысне республикӑри ҫавӑн йышши конкурсра хӳтӗлӗҫ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи хуҫалӑхсем ҫур акине хатӗрленме пуҫланӑ. Кӑҫал унти тӗрлӗ категориллӗ хуҫалӑхсенче 16,6 пин гектар ҫинче акса-лартма палӑртнӑ. Ку вӑл пӗлтӗрхинчен 1,1 процент нумайрах-мӗн. Хӑш культурӑна миҫе тонна туса илессине те чутайсем палӑртса хунӑ: тӗш-тырӑна 13 пин тонна пуҫтарса илесшӗн, ҫӗрулмине — 14,1 пин тонна, пахча ҫимӗҫе — 2,6 пин тонна.
Пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культура вӑрлӑхӗ ака валли 812 тонна хатӗрлесе хӑварнӑ. Пӗтӗмпе 995 тонна кирлӗ. Хальлӗхе пуррин 688,6 тоннине тӗрӗсленӗ те кондицие 94 проценчӗ ларнине палӑртнӑ. Апла тӑк акма тепӗр 18 процент ҫитеймест. Ӑна хуҫалӑхсем туянма палӑртаҫҫӗ. Элитӑллине 170 тонна илесшӗн. Хальлӗхе «Коминтерн» кооператив 7 тонна куккурус туяннӑ. Вӑрлӑх хатӗрлессипе лайӑх ӗҫлекенсен хушшинче «Коминтерн», «Нива» кооперативсене, «Свобода» колхоза, Н.И. Лисаевӑн фермер хуҫалӑхне асӑнаҫҫӗ.
Минераллӑ удобрение кирлинчен 83 проценчӗ чухлӗ илсе хунӑ, дизтопливӑна — 46 процент. Тракторсенчен 85 процентне юсанӑ, 30 автомобильтен 23-шӗ хатӗр, 21 сеялкӑран — 18-шӗ, 36 культиватортан — 32-шӗ.
Патшалӑх нумай ачаллӑ ҫемьесен пулӑшма тӑрашать. Виҫҫӗмӗш ачашӑн ав тӳлевсӗр ҫӗр лаптӑкӗ параҫҫӗ. Хӗрлӗ Чутай районӗнче кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне 25 ҫемье черетре тӑнӑ. Кунта саккун вӑя кӗнӗренпе 11 ҫемье ҫӗрлӗ пулнӑ.
Хӗрлӗ Чутайра пурӑнакан Ольгӑпа Александр Тагайкинсем сертификат чи пӗрремӗш илнӗ. Ку 2011 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнче пулнӑ. Вӗсем ҫав лаптӑк ҫинче ҫурт ҫӗклеме тӗллевленнӗ. 2012 ҫулта вӗсем ӗҫе пуҫӑннӑ. Халӗ ҫӗнӗ ҫуртӑн шал енчине ҫеҫ туса пӗтермелле. Ӑна ҫемье пуҫӗ Александр хӑйех пурнӑҫлать. Ҫутӑпа газ та кӗртмелле. Хальлӗхе ку ыйтӑва администрацире уҫӑмлатаҫҫӗ.
Тагайкинсен виҫӗ ача. Аслисем Миленӑпа Даниил шкула ҫӳреҫҫӗ. Кӗҫӗнни ача пахчине кӑна-ха. Александр усламҫӑ, арӑме вара ӑна пулӑшса пырать.
Ҫак ыйтӑва республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев районсемпе хуласен пуҫлӑхӗсемпе нумаях пулмасть ирттернӗ видеоконференцире хускатнӑ. Ӑшӑтмалли тапхӑр пуҫланнӑранпа муниципалитетсен тата ӑшӑпа тивӗҫтерекен организацисен парӑмӗ икӗ хут ӳснӗ. Шӑп та лӑп эрне каялла, сӑмахран, ҫав укҫа виҫи 640 миллион тенке ҫитнӗ. Пуринчен ытла парӑмлисем — Улатӑр, Элӗк, Хӗрлӗ Чутай, Ҫӗмӗрле районӗсем тата Улатӑрпа Шупашкар хули.
«Хӑш-пӗр муниципалитетра тепӗр хысна организацийӗсем парӑмсене пухса пыраҫҫӗ. Вӗсем газпа пӗрех тивӗҫтерӗҫ, ҫурта ӑшӑ ҫитӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ вӗсем. Анчах малашне апла тумӑпӑр. Пире хамӑрӑн пуҫлӑхсем парӑмлисене газпа тивӗҫтерессине хӗсме хушу панӑ. Пачах чарса лартма та пултаратпӑр», — палӑртса хӑварнӑ республикӑри пысӑк газ предприятийӗн ертӳҫи.
2014 ҫула Раҫҫейре Культура ҫулталӑкӗ тесе йышӑннӑ. Великобритани вара кӑҫалхи ҫула «Год Великобритании в России» (чӑв. Аслӑ Британири Раҫҫей ҫулӗ) ят панӑ. Шӑпах ҫавӑнпа пуш уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Хӗрлӗ Чутай районӗнчи ют чӗлхесене вӗрентекенсем шкул ачисем хушшинче юрӑсен фестивальне ирттерчӗҫ.
Фестивале районти кашни шкулах хутшӑнма кӑмӑл тунӑ. Ҫамрӑк юрӑҫсем пухӑннисене хӑйсем юратнӑ юрӑҫсен пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе паллаштарчӗҫ, вӗсен юррисене шӑрантарчӗҫ.
Районти шкулсенче хрантсус тата акӑлчан чӗлхисене вӗрентеҫҫӗ. Хӗрлӗ Чутайри вӑтам шкулти 2-мӗш, 4-мӗш тата 10-мӗш классенче вӗренекенсем Валерий Алексеевич Ефимов вӗрентекен ертсе пынипе «Манӑн кушакӑм, Манӑн ашакӑм тата Сена» ятлӑ хрантсус юррисене шӑрантарчӗҫ. Хӗрлӗ Чутайри вӑтам шкулта 5 вӗрентекен акӑлчан тата хрантсус чӗлхисене вӗрентет, кашниех концерта тӗрлӗ класс вӗренекенӗсене явӑҫтарнӑ. Питӗркассинчи вӑтам шкулӑн 11-мӗш класс вӗренекенӗ Сергей Фадеев шӑрантарнӑ акӑлчан юрри куракансен чунне тыткӑнларӗ. Шулюри 6-мӗш класс вӗренекенӗсем Валера Кудряшов, Костя Солдаткин, Саша Шуськин тата Коля Жидков Юрий Гурьянов ертсе пынипе Битлз ансамблӗн артисчӗсене сӑнарласа сцена ҫине матроссен костюмӗпе тухрӗҫ, юррипе чуна тыткӑнларӗҫ.
Ҫемье патшалӑх аталанӑвӗнче пӗлтерӗшлӗ вырӑн йышӑнать. Хӑш-пӗри пӗрлешнӗ-пӗрлешмен уйрӑлма васкать. Чӑн-чӑн юрату ҫапла арканать-ши вара? Ҫук, ҫирӗп ҫемье пурнӑҫ йывӑрлӑхӗсене парӑнтарать. Ҫамрӑксен 60 ҫул пӗрле пурӑннӑ мӑшӑрсенчен вӗренмелли пайтах.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Тумликасси ялӗнчи Кузьма Кузьмичпа Александра Петровна Аргандейкинсем, Шӗмшеш ялӗнчи Леонид Николаевичпа Елизавета Ефимовна Тверсковсем пӗр-пӗрне ҫӗрӗ тӑхӑнтартнӑранпа 60 ҫул иртнӗ. Хӗрлӗ Чутай районӗн администрацин ЗАГС пайӗн пуҫлахӗ Елена Барышникова, Ветерансен канашӗн председателӗ Галина Тимакова тата ыттисем юбилярсене саламланӑ.
Аргандейкинсем 2 ачана ура ҫине тӑратнӑ, халӗ 7 мӑнукпа, 3 мӑнук ачипе савӑнаҫҫӗ. Кузьма Кузьмич ял хуҫалӑхӗнче ӗҫленӗ, Александра Петровна кӗҫӗн классен вӗрентекенӗ пулнӑ.
Тверсковсен килӗнче те юратупа ӑнлану хуҫаланать. Мӑшӑр 4 ача ҫуратса ӳстернӗ, халӗ 3 мӑнукпа, 7 мӑнук ачипе киленеҫҫӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи техника инвентаризацийӗн бюровӗн директорне контрафактлӑ программӑсем усӑ курнӑшӑн суд тунӑ. Предприяти «AutoCad 2002», «AutoCad 2007», «AutoCad 2011» программӑсен оригиналӗпе мар, суя версийӗпе усӑ курнӑ иккен. Ҫакӑ ӗҫ пахалӑхне витӗм кӳмен те, анчах асӑннӑ программӑна шутласа кӑларнӑ фирмӑна 870 пин тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ-мӗн.
Суя программӑсемпе усӑ курнӑшӑн директора автор правине ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курса пӑснӑ тесе ҫулталӑклӑха условлӑ майпа ирӗкрен хӑтарма йышӑннӑ. Приговор хальлӗхе вӑя кӗмен.
Ӗнер, пушӑн 10-мӗшӗнче, Хӗрлӗ Чутай районӗнче Республика депутачӗн Валерий Павловӑн парнисене ҫӗнсе илессишӗн йӗлтӗрҫӗсем хушшинче эстафета иртрӗ. Ӑмӑртӑва Етӗрне, Элӗк тата Хӗрлӗ Чутай районӗсен ҫамрӑк спортсменӗсем хутшӑнчӗҫ. Чи малтанах Валерий Павлов Василий Вазина 10 ҫухрӑм чупассипе республикӑра иртнӗ ӑмӑртура 3-мӗш вырӑн йышӑннӑшӑн Республикӑри Физкультурӑпа спорт министерствин дипломӗ парса чысларӗ. Йӗлтӗрҫӗсем ҫулӗсене кура хӗрачасемпе арҫын ачасем хушшинче тупӑшрӗҫ: 2000 ҫулта кун ҫути курнисемпе вӗсенчен кӗҫӗнреххисем, 1998–1999 ҫҫ тата 1996–1997 ҫҫ. Унтан ӑмӑртӑва аслисем хутшӑнчӗҫ.
+12.3 °C